Irlandzka odmiana języka angielskiego (ang. Hiberno-English, Irish English) – dialekt języka angielskiego używany na terenie Irlandii. Dialekt dubliński wykazuje wiele różnic w stosunku do pozostałych narzeczy irlandzkich.

Historia

Język angielski po raz pierwszy pojawił się na wyspie w XII w., podczas najazdu Normanów, którzy posługiwali się również językiem francuskim. Przez dłuższy czas jego zasięg ograniczony był do stosunkowo nielicznej klasy panującej i księży, aktywnych na polu oświaty[1]. Jeszcze w pierwszej połowie XIX w. niemal połowa ludności Irlandii posługiwała się językiem irlandzkim[2], który w dużym stopniu wpłynął na język angielski używany w tym kraju.

Charakterystyka

Wymowa

  • Głoska /r/ jest wymawiana po samogłoskach, z wyjątkiem kilku miejscowości na wschodnim wybrzeżu. W Dublinie wymawiany jest wariant retrofleksywny [ɻ] (podobnie jak w angielszczyźnie amerykańskiej), co jest zjawiskiem nowym.
  • /t/ o ile nie występuje w nagłosie, zazwyczaj wymawiane jest jako spółgłoska bezdźwięczna szczelinowa [θ̠].
  • Zachowane jest rozróżnienie między „w” /w/ i „wh” /hw/, zobacz: Wine–whine merger.
  • Zachowane jest rozróżnienie między /ɑ/ i /oː/ w horse i hoarse (z wyjątkiem Dublina).
  • Bywa zachowane rozróżnienie między [ɛɹ]-[ɪɹ]-[ʌɹ] w wyrazach herd-bird-curd.
  • /l/ nie jest welaryzowane (tzw. „ciemne l”), z wyjątkiem południowego Dublina.
  • Dyftongi np. w wyrazach boat i cane mogą być wymawiane jako zwykłe samogłoski: [boːt], i [keːn].
  • /aɪ/ w wyrazie „night” może brzmieć [əɪ]
  • /ɔɪ/ w wyrazie „boy” w niektórych miastach (np. Cork) wymawiane jest jako [aɪ]
  • Niekiedy nie ma rozróżnienia między [ʌ] w putt i [ʊ] w put (w obu przypadkach wymawiane jest [ʊ]
  • Czasami litery ea wymawiane w Received Pronunciation jako [iː] w irlandzkim wariancie wymawiane są jak [eː], np. meat, beat.
  • W wyrazach typu took gdzie „oo” zazwyczaj wymawiane jest jako /ʊ/, niekiedy słyszy się /uː/.
  • /eɪ/ często przechodzi w /ɛ/ w wyrazach gave i came (wymawiane jak „gev” i „kem”)
  • /dj/ przechodzi w //, np. dew/due, duke i duty brzmią jak „Jew”, „jook” i „jooty”.
  • /tj/ przechodzi w //, np. tube wymawia się jako „choob”, tune jako „choon"
  • /nj/ przechodzi w /n/, np. new wymawia się jako „noo"

Gramatyka

Składnia języka irlandzkiego w pewnym stopniu wywiera wpływ na język angielski używany na wyspie. Na przykład w języku irlandzkim nie ma słów „tak” i „nie” używanych jako odpowiedź na pytanie[3]. Również posługując się angielskim, Irlandczyk raczej powtórzy czasownik:

  • „Are you coming home soon?” „I am."
  • „Is your mobile charged?” „It's not."

Także użycie przedimków jest nieco odmienne niż w innych odmianach języka angielskiego (w języku irlandzkim nie ma przedimka nieokreślonego)[4]. Typowe zwroty:

  • „She had the flu so he brought her to the hospital."
  • „She came home for the Christmas."

Poza dużymi miastami można zauważyć stosowanie składni irlandzkiej również w języku angielskim

  • „He does be working every day."
  • „They do be talking on their mobiles a lot."
  • „He does be doing a lot of work at school."
  • „It's him I do be thinking of."

Język irlandzki nie posiada czasu zaprzeszłego (Past Perfect). Zamiast niego stosuje się konstrukcję „after + -ing” określaną jako „after perfect”[5]. Idiomem zastępującym „I had done X when I did Y” jest „I was after doing X when I did Y”[6].

  • „Why did you hit him?” „He was after giving me cheek."

Podobna konstrukcja tzw. „hot news perfect” jest stosowana do opisu niedawnych zdarzeń:

  • „I'm after hitting him with the car!” Táim tar éis é a bhualadh leis an gcarr!
  • „She's after losing five stone in five weeks!"

W przypadku mniej emocjonujących czynności stosuje się inną konstrukcję perfektywną:

  • „I have the car fixed.” Tá an carr deisithe agam.
  • „I have my breakfast eaten.” Tá mo bhricfeasta ite agam.

W irlandzkiej angielszczyźnie istnieje rozróżnienie liczby zaimka osobowego w drugiej osobie liczby mnogiej (ye lub rzadziej youse)

  • „Did ye all go to see it?"
  • „None of youse have a clue!"
  • „Are ye not finished yet?"

Także zaimek dzierżawczy ma dwie formy: your (l. poj.) i yezzer (l. mn.)

  • „Would youse ever get yezzer shoes on?"
  • „Take yezzer coats in case it rains."

Niekiedy jednakże yezzer jest używany w liczbie pojedynczej, jako alternatywa dla ye:

  • „Are yezzer ready?"
  • „I saw yezzer down the park last week."

Angielskie question tags zastępowane są często przez 'no?' albo 'yeah?':

  • „He isn't coming today, no?” Níl sé ag teacht inniu, nach bhfuil?
  • „The bank's closed now, yeah?” Tá an banc dúnta anois, an bhfuil?

Słownictwo

Przykłady specyficznych wyrażeń używanych w Irlandii:

  • Amadán – kretyn
  • Beoir – atrakcyjna kobieta[7][8][9]
  • Bogman – wieśniak
  • Bold – niegrzeczny
  • Boot – nieatrakcyjna kobieta
  • Bucklepper – zarozumiały osobnik[10]
  • Cat – okropny (prawdopodobnie od „catastrophic”) „The weather is cat isn't it?
  • Craic – dobra zabawa[11][12]
  • Culchie – wieśniak (wyrażenie używane w Dublinie wobec ludzi pochodzących z prowincji, ale nigdy wobec cudzoziemców)
  • Dingen – bardzo dobry (z gaelickiego daingean „porządny”)
  • Gas – wesoły np. „He's a gas man, isn't he?

Przypisy

  1. a HIBERNO-ENGLISH Archive. [dostęp 2009-11-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-03)].
  2. John O’Beirne Ranelagh, „A Short History of Ireland”, Cambridge 1994, str. 118
  3. a HIBERNO-ENGLISH Archive. hiberno-english.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-21)]. https://web.archive.org/web/20071121193546/http://www.hiberno-english.com/body.php?id=2301
  4. the. [dostęp 2009-11-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-21)].
  5. http://books.google.com/books?id=1jpNgJhjJF4C&pg=PA129&lpg=PA129&dq=%22hot+news+perfect&source=web&ots=GecMfe5kKn&sig=Qy81TfPM108T3ITK7XVhESdW-38&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=4&ct=result, http://books.google.com/books?id=aPPexF5hyIkC&pg=PA253&lpg=PA253&dq=%22after+perfect%22+irish&source=web&ots=QQdnPJLv3A&sig=EBQ1lNxmTQ_mCnrAvyQfHqxXDyE&hl=en&sa=X&oi=book_result&resnum=1&ct=result
  6. a HIBERNO-ENGLISH Archive. [dostęp 2009-11-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-21)].
  7. Pavee Point Travellers Centre – Supporting Human Rights for Irish Travellers
  8. Urban Dictionary: Beoir [online], www.urbandictionary.com [dostęp 2017-11-24] (ang.).
  9. beoir [online], www.slang.ie [dostęp 2017-11-24] (ang.).
  10. https://web.archive.org/web/20080529035027/http://www.harwoodschool.edu.uy/SeamusHeaney.doc S. Heaney
  11. https://web.archive.org/web/20100506233345/http://globalgateway.monster.ie/nationaltour_culture_culture.asp globalgateway.monster.ie
  12. crack, craic. [dostęp 2009-11-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-21)].

Linki zewnętrzne

  • Hiberno-English Archive
  • Angielski w Irlandii

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się