Lazuryt
Ilustracja
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

(Na, Ca)8(SO4, S, Cl)2(AlSiO4)6

Twardość w skali Mohsa

5,5

Przełam

muszlowy

Łupliwość

słabo dostrzegalna/brak

Układ krystalograficzny

regularny

Właściwości mechaniczne

kruchy

Gęstość minerału

2,3 do 2,4 g/cm³

Właściwości optyczne
Barwa

niebieska, granatowa, fioletowa

Rysa

jasnoniebieska

Połysk

tłusty

Dodatkowe dane
Szczególne własności

rzadko tworzy kryształy, najczęściej występuje w skupieniach drobnoziarnistych i masywnych, także w postaci pojedynczych ziaren

Lapis lazuliskała metamorficzna powstała w wyniku przeobrażeń utworów węglanowych (wapieni i dolomitów) pod wpływem intruzji granitów, syenitów lub pegmatytów. Jej głównym składnikiem jest lazuryt[1], minerał z gromady krzemianów, zaliczany do grupy skaleniowców. Nazwa pochodzi od łac. lapis (kamień) oraz arab. azul i pers. lazhward = niebieski (niebo), nawiązuje do barwy skały.

Skład i występowanie

Próbka lapis lazuli

Obok lazurytu (25–40%) w skale występują następujące minerały: augit, kalcyt, diopsyd, piryt, hornblenda i mika. Lapis lazuli występuje głównie w marmurach i skarnach. Niekiedy bywa spotykany w formie otoczaków w osadach aluwialnych, przeważnie w żwirach i piaskach.

Miejsca występowania[2]

Lazuryt bywa mylony z lazulitem.

Właściwości

  • Odznacza się drobnoziarnistą i zbitą teksturą oraz bezkierunkową lub kierunkową strukturą.
  • Substancją barwiącą jest siarka.
  • W kamieniach najlepszej jakości barwa jest rozmieszczona równomiernie.
  • Wartość zmniejsza domieszka kalcytu (białawy lub szary) i dużej ilości pirytu – wywołuje niepożądany zielonkawy odcień.
  • Drobno rozdzielony piryt jest pożądany.
  • Polepszenie barwy jest możliwe po podgrzaniu lub przez barwienie.

Zastosowanie

Ozdoba z lapis lazuli. Widoczne inkluzje pirytowe

Bardzo atrakcyjny, wysoko ceniony kamień:

  • kolekcjonerski
  • ozdobno-dekoracyjny
  • okładzinowy
  • inkrustacyjny
  • jubilerski (kamień półszlachetny) – obecnie stosowany do: pierścionków, naszyjników, drobnych rzeźb, przedmiotów artystycznych. Kamień wrażliwy na nacisk, temperaturę, kwasy, mydło. Pierścionki z tym kamieniem trzeba zdejmować do prac domowych
  • Stosowany po zmieleniu jako pigment przy produkcji farb − o nazwie ultramaryna w malarstwie olejnym i freskach. Dostawy skał z azjatyckich kopalni przypływały statkami do Europy, stąd nazwa ultramarinus[3]. Jego użycie jako pigmentu w malarstwie ustało na początku XIX wieku, gdy wynaleziono barwnik syntetyczny.

Był stosowany jako materiał ozdobny już w okresie prehistorycznym. Ceniony w starożytnym Sumerze, później w Akadzie, Babilonii i Asyrii. Wykorzystywany do ozdoby przedmiotów kultu, biżuterii, instrumentów muzycznych – m.in. harfy wydobyte z grobowców w Ur, tzw. "Sztandar z Ur". Używany w Egipcie za czasów faraonów (grobowiec Tutanchamona). Późniejsze egipskie grobowce datowane na 3000 lat p.n.e. zawierały tysiące okazów biżuterii z tego materiału. Sproszkowany lapis był lubiany przez Egipcjanki jako kosmetyczny cień do powiek. Pliniusz Starszy opisał kamień jako „fragment gwiaździstego firmamentu”[4].

Nazewnictwo

Większość autorów prac o minerałach, skałach, kamieniach jubilerskich i ozdobnych używa nazw lazuryt i lapis-lazuli zamiennie, pomimo faktu, że lazuryt jest minerałem, zaś lapis-lazuli skałą zawierającą lazuryt jako jeden ze składników. Takie rozumienie terminu pojawia się m.in. w następujących pracach:

  • K. Maślankiewicz – Kamienie szlachetne – Wyd. Geologiczne – 1982
  • N. Sobczak – Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych – Wyd. Alfa – 1986
  • W. Schuman – Kamienie szlachetne i ozdobne – Wyd. Alma-Press – 2004
  • W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. Alma-Press 2003
  • R. Hochleitner – Minerały i kryształy – Muza S.A. – 1994
  • J. Bauer – Przewodnik Skały i minerały – Wyd. Multico 1997
  • Podręczny Leksykon Przyrodniczy – Minerały i kamienie szlachetne – Horyzont 2002

Minerał i skałę potraktowano oddzielnie w następujących publikacjach:

  • C. Hall – Klejnoty, Kamienie szlachetne i ozdobne – Wyd. Wiedza i Życie – 1996.
  • J. Żaba – Ilustrowany słownik skał i minerałów – Videograf II Sp. z o. o – 2003.

Zobacz też

Przypisy

  1. Lapis lazuli, [w:] Mindat.org, Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2020-01-29] (ang.).
  2. Lapis Lazuli - International Colored Gemstone Association [online], www.gemstone.org [dostęp 2022-01-03].
  3. Online Etymology Dictionary [online], www.etymonline.com [dostęp 2020-12-05].
  4. Lapis Lazuli from Afghanistan [online], Pala international [dostęp 2022-01-03] (ang.).

Bibliografia

  • Lapis lazuli at Gemstone.org
  • "The Use of Lapis Lazuli as a Pigment in Medieval Europe"
  • Documentation from online course produced by University of California at Berkeley. ist-socrates.berkeley.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-01)].
  • Lapis Lazuli from Afghanistan, Sar-e-Sang Mine, Jurm, Afghanistan

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się