 Portret Maurycego Gottlieba drzeworyt Jana Styfiego, 1879 | |
| Imię i nazwisko |
Mojżesz Dawid Gottlieb |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Alma Mater |
Akademia Sztuk Pięknych w Wiedniu, Szkoła Sztuk Pięknych w Krakowie |
| Dziedzina sztuki |
malarstwo |
| Epoka |
realizm |
| Ważne dzieła | |
Maurycy Gottlieb, właśc. Mojżesz Dawid Gottlieb[1] (ur. 21 lutego 1856 w Drohobyczu, zm. 17 lipca 1879 w Krakowie) – polski malarz mający przodków wyznania żydowskiego, uczeń Jana Matejki, prekursor symbolizmu na ziemiach polskich[2].
Był synem Felicji z Tiegermanów i niemieckojęzycznego przemysłowca Izaaka Gottlieba, właściciela rafinerii w Drohobyczu[3]. Był najstarszym z jedenaściorga dzieci Izaaka[3], a jego trzej młodsi bracia, Marcin (1867–1936), Filip (1870–?) i Leopold (1879–1934), także zostali malarzami[4]. Rodzina artysty cieszyła się dobrobytem oraz znaczną popularnością w rodzinnym mieście[5]. Maurycy Gottlieb kształcił się w szkole bazylianów w Drohobyczu, następnie w gimnazjum we Lwowie[6]; został usunięty ze szkoły za narysowanie karykatury jednego z nauczycieli, ale kontynuował naukę prywatnie i zdał egzaminy w niższej szkole realnej w Stryju[6]. W 1872 roku podjął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu[6]. Niezależnie od studiów malarskich interesował się historią i językiem polskim[6]; fascynacje te pogłębiła prezentacja obrazów Jana Matejki w Wiedniu[7], gdzie Gottlieb miał okazję obejrzeć między innymi sławnego Rejtana. W 1873 roku Gottlieb zwrócił się do Matejki z prośbą o przyjęcie do krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych i wraz z artystami jak Witold Pruszkowski, Jacek Malczewski czy Walerian Kryciński[8], rozpoczął studia pod jego kierunkiem[6]. Był to również czas, w którym Gottlieb postanowił na większą skalę pielęgnować swoją polską tożsamość - zdecydował się pisać po polsku, rozszerzał również swoją wiedzę z zakresu polskiej ikonografii i historii[9]. Artysta zajął się w tym okresie głównie malarstwem historycznym, portretem, oraz scenami rodzajowymi. Wiele z jego wczesnych obrazów pozostawało pod wpływem Matejki, powtarzając schematy kompozycyjne z takich dzieł mistrza jak Stefan Batory pod Pskowem lub Unia Lubelska[10]. Wkrótce – po konflikcie z kolegami o charakterze antysemickim oraz w wyniku dotyczącego malarstwa Gottlieba sporze z profesorem Łukaszewiczem, młody artysta opuścił Kraków i powrócił do Wiednia[7]. W połowie października 1875 roku przeniósł się do Monachium, gdzie terminował u Karla Pilotyego (25 X 1875 roku zgłosił się do Akademii Sztuk Pięknych – Techn. Malklasse)[11]. W tym niemieckim mieście ogromny wpływ na artystę miał bezpośredni kontakt z odwołującymi się do kultury żydowskiej dziełami Rembrandta, eksponowanymi w Pinakotece[12]. W 1877 roku udał się ponownie do Wiednia, a rok później, korzystając z protekcji rabina wiedeńskiego Kurandy (którego portret namalował) i specjalnego stypendium, odbył podróż do Włoch[6]. W Rzymie spotkał się m.in. ponownie z Matejką (którego cenił niezmiennie wysoko) oraz z Siemiradzkim. Na początku roku 1879 zamieszkał w Krakowie, gdzie zmarł pół roku później w wyniku powikłań po operacji gardła[6]. Pochowany został na nowym cmentarzu żydowskim w Krakowie[6].
Malarz był często nazywany najwybitniejszym uczniem Matejki[13]; w swoich obrazach dawał wyraz nie tylko wpływom artystycznym, ale i swoim emocjom[13]. Pod względem stylu inspirował się obrazami Matejki, ale również Rembrandta[14]. Gottlieb dysponował szerokim rezerwuarem tematycznym, który czerpał z literatury pięknej, historii oraz Biblii[15]. Realizował w swojej twórczości wiele tematów znamiennych dla tradycji romantycznej, inspirując się autorami takimi jak Szekspir, Walter Scott czy Johann Wolfgang Goethe[16].
W okresie studiów krakowskich, pod wpływem twórczości Matejki, tworzył obrazy o tematyce historycznej, m.in. Przysięga Kościuszki w Krakowie (1874), Kawalerowie inflanccy proszący o opiekę Zygmunta Augusta przeciw cesarzowi Ferdynandowi (1874), Albrecht brandenburski odbierający inwestyturę od króla Zygmunta Starego (1874), także Autoportret w stroju szlachcica polskiego (1874, zaginiony)[6]. Ten ostatni może być interpretowany jako gest utożsamienia się z kulturą polską. Pierwsza publiczna prezentacja dzieł artysty odbyła się podczas będącej zwieńczeniem roku akademickiego Wystawie prac artystycznych Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie[18].
Później, przebywając w Monachium, rozpoczął prace nad obrazami, które tematyką związane były głównie z kulturą i tradycją żydowską (Ślub żydowski, 1876; Pisarz Tory, 1876)[7]; wysoko ceniono obraz Shylock i Jessyka (1876, zaginiony)[7], wystawiany w Szkole Przemysłowej we Lwowie, następnie w Warszawie, Wygnanie Maurów z Grenady (1887), a także Żydzi modlący się w synagodze podczas Yom Kippur (1878). Inspiracji do dzieł Gottlieb prawdopodobnie zaczerpnął ze studium Historia Żydów autorstwa Henryka Graetza[19]. Ponadto, Gottlieb tworzył liczne typy portretowe (autoportret Ahaswer, 1876; Portret Ignacego Kurandy, 1878)[7], a na zamówienie wiedeńskiego wydawcy ilustrował życie Natana Mędrca i Uriela Acosty oraz księgę Rut[7]. Nie oznacza to jednak, że artysta odciął się od dziedzictwa kultury polskiej, czego przykładem może być namalowany w 1875 roku obraz będący ilustracją mickiewiczowskiego utworu Czaty[20].
W ostatnim okresie życia Gottlieb pracował głównie nad obrazami, będącymi realizacją jego nowej misji – pojednania polsko-żydowskiego poprzez malarstwo. Były to zarówno dzieła religijne -Żydzi w Bożnicy (1878), Mojżesz przed Faraonem (1873-1874), Sąd Salomona (1878), Judyta z głową Holofernesa (1877-1878), czy Józef i żona Putyfara (1877). Tworzył również dzieła historyczno-literackie, (np. Żydzi proszący Kazimierza Wielkiego o przyjęcie do Polski)[6]. Interesującym motywem, jaki Gottlieb wprowadził w tym czasie do swojej twórczości były sceny zaczerpnięte z Nowego Testamentu i odwołujące się do życia Chrystusa: Chrystus nauczający w Kafarnaum (1878–1879)[7], Chrystus przed Sądem (1877-1879), czy Chrystus wśród rybaków w Kafarnaum (1878). nie miały dla artysty wymiaru religijnego - miały one na celu nawoływać do szacunku pomiędzy żydami a chrześcijanami i traktowane były przez Gottlieba w sposób symboliczny[21].
W 1892 roku na nowym cmentarzu żydowskim odsłonięto obelisk na cześć przedwcześnie zmarłego artysty[22]. Prace Gottlieba były prezentowane w okresie międzywojennym (między innymi w 1932 z inicjatywy Muzeum Narodowego w Krakowie)[23]. Jego prace znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie[24] i Muzeum Narodowego w Krakowie[25], a jego Autoportret w stroju polskiego szlachcica można zobaczyć na wystawie stałej Muzeum Historii Żydów Polskich Polin[26]. W 2014 roki Muzeum Sztuki w Łodzi we współpracy z Muzeum Narodowym w Krakowie zorganizowało wystawę Maurycy Gottlieb. W poszukiwaniu tożsamości[27].
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
