włókna czuciowe – komórki pseudojednobiegunowe zwoju kolanka; ich aksony tworzą nerw pośredni (łac. nervus intermedius) i wnikają do jąder czuciowych tyłomózgowia:
Nerw wychodzi z mózgowia w kącie mostowo-móżdżkowym dwoma korzeniami. Korzeń grubszy (ruchowy) tworzy właściwy nerw twarzowy, zaś korzeń leżący bocznie, zwany nerwem pośrednim, cieńszy od poprzedniego zawiera włókna wydzielnicze i czuciowe. Nerw wchodzi następnie do otworu słuchowego wewnętrznego, biegnąc razem z nerwem przedsionkowo-ślimakowym. Do tego miejsca oba nerwy otoczone są wypustką opon mózgowia. Nerw twarzowy towarzyszy nerwowi przedsionkowo-ślimakowemu, dochodząc z nim do dna przewodu słuchowego wewnętrznego. Następnie oddziela się od niego i wraz z nerwem pośrednim przechodzi przez pole nerwu twarzowego (łac. area nervi facialis) w dnie przewodu do kanału nerwu twarzowego (kanału Fallopia) w piramidzie kości skroniowej, gdzie zawraca ku tyłowi i tworzy kolanko nerwu twarzowego (łac. geniculum nervi facialis). Tu znajduje się zwój kolanka (ganglion geniculi). Następnie biegnie ku tyłowi i dołowi w ścianie błędnikowej (przyśrodkowej) jamy bębenkowej. Przechodzi tam pomiędzy wyniosłością kanału półkolistego bocznego a okienkiem przedsionka. Na tym odcinku nerw twarzowy jest oddzielony od jamy bębenkowej cienką blaszką kostną grubości 1–2 mm. Powoduje to, że jest on często wciągany w procesy chorobowe dziejące się w uchu środkowym. Opuszcza jamę czaszki przez otwór rylcowo-sutkowy, wychodząc na zewnętrzną powierzchnię podstawy czaszki. Tutaj rozgałęzia się w trzech kierunkach: ku dołowi, oddając gałąź do tylnego brzuśca mięśnia dwubrzuścowego, ku tyłowi, oddając nerw uszny tylny i ku przodowi, zakręcając i wnikając prawie poziomo do ślinianki przyusznej, tuż poniżej otworu słuchowego zewnętrznego i bocznie do tylnego brzuśca mięśnia dwubrzuścowego, leżąc na powierzchni bocznej gałęzi żuchwy. W śliniance przyusznej początkowo (zwykle) dzieli się na dwie gałęzie, a następnie rozkrzewia, tworząc splot przyuszniczy.
nerw strzemiączkowy (łac. nervus stapedius) – odchodzi od części zstępującej n. twarzowego i wnika do jamy bębenkowej, unerwiając najmniejszy mięsień organizmu ludzkiego – mięsień strzemiączkowy, którego skurcz zmniejsza wrażliwość na dźwięki.
nerw uszny tylny (łac. nervus auricularis posterior) – odchodzi od nerwu twarzowego tuż po jego wyjściu z otworu rylcowo-sutkowego, zmierza ku tyłowi i ku górze, przebiegając na przedniej powierzchni wyrostka sutkowatego. Dzieli się na dwie gałęzie:
gałąź uszna (łac. ramus auricularis nervi auricularis posterioris) – ruchowa, do mięśni małżowiny usznej
gałąź potyliczna (łac. ramus occipitalis nervi auricularis posterioris), także ruchowa do brzuśca potylicznego mięśnia potyliczno-czołowego i do mięśnia poprzecznego karku.
gałąź dwubrzuścowa (łac. ramus digastricus) – ruchowa, do tylnego brzuśca mięśnia dwubrzuścowego. Gałąź ta dzieli się także na gałąź rylcowo-gnykową, unerwiającą jednoimienny mięsień i gałąź łączącą z nerwem językowo-gardłowym.
splot przyuszniczy (łac. plexus parotideus) – po rozpadzie głównego pnia na dwie gałęzie (górną i dolną) w miąższu ślinianki przyusznej, dzielą się one dalej wachlarzowato, tworząc opisywany splot, a dalej giną w zaopatrywanych odpowiednio mięśniach mimicznych. Splot przyuszniczy dzieli śliniankę przyuszna na dwa płaty: powierzchowny i głęboki. Liczne rozgałęzienia w przyusznicy nazywano dawniej gęsią stopką większą (łac. pes anserinus major).
Zasadnicze gałęzie splotu przyuszniczego:
gałęzie skroniowe (łac. rami temporales) dochodzą do następujących mięśni mimicznych:
Gałąź ta jest szczególnie ważna podczas operacji laryngologicznych w tym obszarze (np. resekcja ślinianki podżuchwowej), gdyż można ją łatwo uszkodzić co może skutkować opadnięciem kącika ust i asymetrią dolnej części twarzy.
gałąź szyi (łac. ramus colli) zaopatruje mięsień szeroki szyi (platysma), a następnie zespala się z gałęzią splotu szyjnego – nerwem poprzecznym szyi, tworząc w ten sposób tzw. pętlę szyjną powierzchowną (ansa cervicalis superficialis) zaopatrującą cały mięśnia szeroki szyi.
Pozostałe unerwienie
ruchowo – mięśnie mimiczne twarzy, czyli odpowiadające za mimikę twarzy, tj. ekspresję emocji, grymasy, ruchy ust, powiek
tętnica rylcowo sutkowa (arteria stylomastoidea) odchodząca od tętnicy usznej tylnej.
Porażenie nerwu twarzowego
Porażenie nerwu twarzowego należy do najczęstszych porażeń nerwów czaszkowych. Charakterystycznymi objawami jest obniżenie kącika ust i niemożność zamknięcia oka po stronie uszkodzenia.