W wielu Kościołach protestanckich, niezależnie od urzędu pastora, istnieje także funkcja starszego zboru. Niektóre społeczności mają więcej niż jednego starszego, skupiając ich w radzie starszych. W większości denominacji starszymi zboru są osoby świeckie, choć np. w niektórych kościołach metodystycznych funkcję tę sprawują starsi duchowni. Niektóre wspólnoty ordynują na to stanowisko również kobiety.
W zborachŚwiadków Jehowystarszym zboru, zwanym również nadzorcą zboru jest ochrzczony doświadczony mężczyzna sprawujący nadzór nad zborem[1][2]. Biblijne kryteria wyboru: 1Tm 3:1–7, Tyt 1:5–9 także: Jk 3:13, 17, 18. W organizacji Świadków Jehowy funkcja starszego zboru odpowiada biblijnej funkcji prezbitera (gr. πρεσβυτερος, presbyteros)[3]. Nie ma ograniczeń co do liczebności starszych (nadzorców[4]) w jednym zborze. Starszy, który przestałby spełniać te kryteria, traci funkcję[5][6]. Określenia „starszy”[7] (wskazuje na dojrzałość duchową danego mężczyzny) i „nadzorca”[8] (wskazuje na obowiązki, jakie ma on pełnić) odnoszą się do tej samej funkcji w zborze[4].
Starszy jest zalecany przez miejscowe grono starszych zboru, spośród sług pomocniczych usługujących w zborze. W trakcie wizyty w danym zborze nadzorca obwodu, po omówieniu zaleceń z miejscowym gronem starszych oraz po poznaniu kandydatów do zamianowania, mianuje ich na starszych i sług pomocniczych w danym zborze[9].
Starszy nie wyróżnia się spośród innych członków zboru, ani ubiorem ani tytułami. Nie otrzymuje żadnych gratyfikacji za sprawowanie tej funkcji[10]. Starszy przewodzi w działalności kaznodziejskiej zboru, naucza w nim oraz udziela pokrzepienia, rad oraz zachęt duchowych pozostałym członkom zboru[11][12].
W Polsce w 2021 roku usługiwało 9153 starszych zboru[13].
Zadania
W zborze starszym (nadzorcom) przydzielane są funkcje[14]:
koordynator grona starszych – prowadzi spotkania wszystkich (grona) starszych danego zboru, jest odpowiedzialny za harmonijną współpracę w tym gronie. Nadzoruje pracę porządkowych, koordynatora wykładów publicznych (przydzielającego mówców do danego tematu i terminu wykładów biblijnych, wygłaszanych na zebraniach w miejscowej Sali Królestwa lub w wyjątkowych sytuacjach w formie wideokonferencji)[a] i koordynatora obsługi sprzętu audio-wideo. Najczęściej układa program (tzn., lektorów do odczytywania akapitów na studium Strażnicy i zajmuje się lokalnymi sprawami organizacyjnymi zboru. W razie klęski żywiołowej kontaktuje się z nadzorcami grup, by ocenić sytuacje[15]. Koordynator grona starszych nie czuje się ważniejszy od pozostałych starszych[16];
sekretarz – zajmuje się zapiskami zborowymi, na bieżąco informuje starszych o nadejściu ważnych listów do zboru, kompletuje sprawozdania miesięczne z działalności kaznodziejskiej miejscowych Świadków Jehowy;
nadzorca służby – planuje regularne wizyty w grupach służby, organizuje zborowe zbiórki do służby polowej, zajmuje się sprawami służby kaznodziejskiej zboru, sprawuje nadzór nad tymi sługami pomocniczymi, którzy opiekują się publikacjami i terenami do głoszenia na terenie zboru[a];
Tych trzech nadzorców tworzy miejscowy Zborowy Komitet Służby – wypełniają i podpisują różne formularze, np. zestawienia i zamówienia na publikacje Świadków Jehowy (otrzymują je od sługi pomocniczego – sługi literatury i sługi), czuwają nad kontami zboru (dobrowolne datki ze skrzynek na Sali Królestwa). Rozważają prośby o udostępnienie Sali Królestwa[a] na uroczystości ślubne i pogrzebowe członkom zboru, przydzielają głosicieli do grup służby. Zatwierdzają zgłoszenia do stałej i pomocniczej służby pionierskiej. Działają pod nadzorem wszystkich starszych zboru.
nadzorca grupy służby kaznodziejskiej – opiekuje się przydzieloną mu grupą (10–15 głosicieli). Pomaga również w zbieraniu od głosicieli w danej grupie, comiesięcznych sprawozdań z działalności kaznodziejskiej przekazując je potem sekretarzowi zboru, organizuje grupowe zbiórki do służby polowej wspiera duchowo wszystkich członków grupy w działalności ewangelizacyjnej i interesuje się ich kondycją duchową; wspiera i szkoli sług pomocniczych i innych głosicieli w grupie oraz dokonuje wizyt pasterskich z innym starszym lub sługą pomocniczym u osób należących do grupy, którą nadzoruje; nadzoruje grupowe sprzątanie Sali Królestwa po każdym zebraniu;
prowadzący studium Strażnicy – przewodniczy w tym cotygodniowym zebraniu, odbywającym się w Sali Królestwa (dodatkowo w formie wideokonferencji)[a];
nadzorca zebrania chrześcijańskie życie i służba – najczęściej przewodniczy w zebraniu o nazwie Chrześcijańskie życie i służba; przydziela prowadzenie punktów starszym i sługom pomocniczym w programie tego zebrania, przydziela punkty oraz pokazy ćwiczebne przeprowadzane na tym zebraniu. Współpracuje ze starszym, który jest doradcą (jego zadaniem jest udzielanie na osobności starszym i sługom pomocniczym wskazówek dotyczących ich wystąpień, o ile zachodzi taka potrzeba. Może to dotyczyć punktów podczas tego zebrania, wykładów publicznych, prowadzenia studium Strażnicy lub zborowego studium Biblii czy też usługiwania w charakterze lektora[17]). Opiekuje się również biblioteką zborową w Sali Królestwa[a][18].
Co tydzień różni starsi (oraz słudzy pomocniczy), przedstawiają punkty w programie zebrań zborowych, wygłaszają również publiczne wykłady biblijne, współpracują z pionierami i głosicielami w służbie kaznodziejskiej, starsi co tydzień na zmianę prowadzą zborowe studium Biblii.
Starsi spotykają się również z kandydatami na głosiciela czy kandydatami do chrztu[a], omawiając z nimi podstawowe wymagania biblijne[19]. Odwiedzają poszczególnych członków zboru (tzw. wizyty pasterskie)[a], zachęcając ich i udzielając rad biblijnych[20]. W przypadku kiedy okaże się, że ochrzczony członek zboru postępuje wbrew zasadom biblijnym lub publicznie odejdzie od istotnej doktryny wiary czy popełni jakiś grzech, a nie okaże szczerej skruchy i głębokiego żalu za swoje złe postępowanie, starsi zboru powołują spośród swego grona trzyosobowy Komitet Sądowniczy, który może go wykluczyć ze społeczności, a po pewnym czasie, gdy zmieni swe postępowanie ten sam komitet może go przywrócić do społeczności wyznawców[21][22].
Inne funkcje
nadzorca obwodu – starsi zamianowani przez Ciało Kierownicze Świadków Jehowy[9], którzy składają dwa razy w roku wizyty w zborach (trwające od wtorku do niedzieli; w wyjątkowych sytuacjach w formie wideokonferencji)[a], tworzących obwód (ok. 20 zborów). Podczas tej wizyty starszy (jeżeli ma żonę, to wraz z nią), poświęca czas na osobiste rozmowy z członkami zboru (na zebraniach, w czasie służby kaznodziejskiej, w trakcie posiłków itp.). Wygłasza okolicznościowe przemówienia na zebraniach (wykłady), spotyka się również z miejscowymi pionierami, starszymi zboru i sługami pomocniczymi. Nadzorca obwodu odpowiada również za zgromadzenia obwodowe[23][a]. Ze względu na wykonywanie specjalnego zadania, nadzorca obwodu należy do Ogólnoświatowej Wspólnoty Specjalnych Sług Pełnoczasowych Świadków Jehowy[24]. W 2021 roku 1001 misjonarzy terenowych usługiwało w charakterze nadzorców obwodów i ich żon[25];
Komitet Oddziału – w każdym Biurze Oddziału Świadków Jehowy na świecie co najmniej trzech doświadczonych nadzorców, którzy nadzorują działalność kaznodziejską w kraju lub krajach, które mu podlegają (w tych ostatnich jest Komitet Kraju), członków Komitetu Oddziału mianuje bezpośrednio Ciało Kierownicze Świadków Jehowy[26].
Starsi mogą też nadzorować również inne działy (funkcjonujące na zasadzie wolontariatu)[14][a] m.in.:
budowlany (Lokalny Dział Projektowo-Budowlany);
humanitarny (Komitet Pomocy Doraźnej);
medyczny (Komitet Łączności ze Szpitalami, Grupy Odwiedzania Chorych);
organizacyjny (Komitet Kongresu, Komitet Użytkowania Sali Królestwa, Komitet Użytkowania Sali Zgromadzeń i inne)
Szkolenia
Starsi zboru biorą udział w przeznaczonych dla nich specjalnych szkoleniach/kursach[a]:
Kurs Służby Królestwa szkolenie ze specjalnym podręcznikiem „Paście trzodę Bożą” (1 Piotra 5:2) – organizowane przez Ciało Kierownicze dla nadzorców podróżujących, starszych zboru oraz osobne dla sług pomocniczych, wprowadzone 9 marca 1959 roku w South Lansing w Stanach Zjednoczonych, trwające wówczas miesiąc[27], obecnie przeprowadzane na całym świecie. W 1966 roku kurs skrócono do dwóch tygodni. W roku 1972 wydano nowy podręcznik – Kurs Służby Królestwa. Od 1977 roku wszyscy starsi zboru korzystają z 15-godzinnego szkolenia. Odtąd co kilka lat przeprowadza się je o różnej długości. Wydano pierwszą broszurę z serii „Uważajcie na samych siebie i na całe stado”. Od 1984 roku z kursu korzystają również – osobno – słudzy pomocniczy[28]. W roku 1991 wydano nowy podręcznik „Zważajcie na samych siebie i na całą trzodę”, a w 2010 obecny. Ostatni taki kurs – dla starszych zboru oraz sług pomocniczych – miał miejsce na przełomie 2017/2018, a tylko dla starszych – w 2023 roku. Kładzie nacisk na obowiązki religijne w zborach, szkolenie do opiekowania się powierzoną im trzodą i wywiązywania z zadań organizacyjnych. Omawia się aktualną sytuację w zborach, widoczne tendencje oraz zaistniałe potrzeby[29][30];
Kurs dla Starszych – szkolenie pięciodniowe, wprowadzone w 2008 w Stanach Zjednoczonych, w celu podniesienia duchowych kwalifikacji, od 2011 organizowane jest we wszystkich krajach (w Polsce do 2013 roku skorzystało z niego ponad 4370 starszych zboru)[29]. Ma za cel pomóc starszym zboru kształtować usposobienie duchowe i wywiązywać się z zadań w zborze[30];
Niektórzy ze starszych zboru biorą udział także w dodatkowych, np. będąc doświadczonymi pionierami, gotowymi opuścić rodzinne strony i działać tam, gdzie są potrzeby w Kursie dla Ewangelizatorów Królestwa. Z kolei nadzorcy obwodu – oraz (jeśli są żonaci) ich małżonki – korzystają ze specjalnego dwumiesięcznego Kursu dla Nadzorców Obwodu i Ich Żon (w Polsce do marca 2014 roku odbyło się jedenaście takich kursów (klas)[31][29][30]. Na rok 2024 na całym świecie zaplanowano szkolenie dla przeszło 430 klas[32]).
↑ abcdefghijklmW związku z pandemią COVID-19 od 14 marca 2020 roku do 31 sierpnia 2022 roku działalność głoszenia od domu do domu była zawieszona (do osób zainteresowanych prowadzona była listownie, telefonicznie i w formie elektronicznej; od 31 maja 2022 roku wznowiono publiczną działalność ewangelizacyjną). W związku z tym do 28 lutego 2023 roku zawieszono wymagania godzinowe dla pionierów pełnoczasowych (stałych, specjalnych i misjonarzy), a także szkolenia i kursy (oprócz Kursu Służby Pionierskiej i Kursu dla Starszych przeprowadzanego do końca 2022 roku w formie wideokonferencji). Od marca 2020 roku zebrania zborowe odbywały się wyłącznie w formie wideokonferencji, a od 1 kwietnia 2022 roku odbywają się ponownie w Sali Królestwa oraz w formie „hybrydowej” (wszyscy uczestnicy w Sali Królestwa i odbierający program transmitowany przez wideokonferencje mogą brać czynny udział w punktach i dyskusjach). Do końca 2022 roku wstrzymano organizowanie z osobistym udziałem obecnych kongresów regionalnych, specjalnych i zgromadzeń obwodowych. Ich program został zamieszczony w oficjalnym serwisie internetowym jw.org (od marca 2021 roku program niektórych zgromadzeń obwodowych przedstawiano online na platformie JW Stream–Studio).
Przypisy
↑Jaka jest rola starszych zboru?, [w:] Kto dzisiaj spełnia wolę Jehowy? [online], 2018, s. 18.
↑Starsi, [w:] Zawsze bądź blisko Jehowy, Watchtower, 2019, s. 243.???
↑Watchtower, Słowniczek biblijny: Starszy, [w:] Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata, Towarzystwo Strażnica, 2018, s. 1775.???
↑ abWatchtower, Słowniczek biblijny: Nadzorca, [w:] Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata, Towarzystwo Strażnica, 2018, s. 1767.???
↑* Nadzorca, [w:] Wnikliwe poznawanie Pism tom 2 [online], 2006, s. 124, 125.
↑Starszy, [w:] Wnikliwe poznawanie Pism tom 2 [online], s. 787–790.
↑Jak jest zorganizowany zbór?, [w:] Już zawsze ciesz się życiem! — interaktywny kurs biblijny, Towarzystwo Strażnica, 2021, s. 83.
↑Główny UrządG.U.StatystycznyGłówny UrządG.U., Wyznania religijne w Polsce 2019-2021 [online], stat.gov.pl, 22 grudnia 2022, s. 216-217 [dostęp 2022-12-23].
↑ abNadzorcy, którzy ‛pasą trzodę Bożą’, [w:] Zorganizowani do spełnienia woli Jehowy, Towarzystwo Strażnica, 2019, s. 30–52.???
