Turkus
Ilustracja
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

CuAl
6
(PO
4
)
4
(OH)
8
·4H
2
O

Twardość w skali Mohsa

5,5–6,0[1]

Przełam

muszlowy[2], nierówny[1]

Łupliwość

dokładna, wyraźna[1]

Układ krystalograficzny

trójskośny[1]

Właściwości mechaniczne

kruchy[1]

Gęstość minerału

2,31–2,91 g/cm³[1][2]

Właściwości optyczne
Barwa

błękitna do jabłkowozielonej[3]

Rysa

biała[1]

Połysk

woskowy, matowy[1]

Współczynnik załamania

1,610–1,650[2]

Inne

Turkus, kalaitminerał z grupy fosforanów.

Etymologia

Nazwa turkusu pochodzi z francuskiego turques lub turquois, co oznacza „turecki” – kamienie były kiedyś sprowadzane do Europy przez Turcję[2][4]. Zamienna nazwa kalait (z gr. κάλαϊς od καλὸς λίθος „ładny kamień”) jest obecnie już prawie nieużywana i zapomniana[2].

Właściwości

Turkus często wykształca konkrecje i skupienia zbite[5], groniaste, grudkowate. Jego kryształy mają postać bardzo drobnych ziaren[1].

Czysty niebieski kolor jest rzadki, turkusy najczęściej zawierają liczne inkluzje innych minerałów lub skał (taka odmiana nosi nazwę turkusu matrycowego lub matrycy turkusowej). Kolor niebieski kryształom nadaje miedź, odcień zielony to skutek zawartości żelaza. Po podgrzaniu barwa turkusu zaczyna bardziej zbliżać się do zieleni[2].

Występowanie

Turkus to minerał wtórny, osadzony z wód obiegowych[6] w strefie utleniania kruszców miedzi, w zasobnych w fosfor łupkach. Występuje m.in. w Niszapurze[5] czy Isfahanie w Iranie, w Arizonie[1], Nowym Meksyku i Nevadzie w Stanach Zjednoczonych, na Synaju w Egipcie[a], w Turyngii w Niemczech, na Dolnym Śląsku w Polsce, w Mandżurii w Chinach, w Afganistanie, Argentynie, Australii, Brazylii, Izraelu, Meksyku oraz Tanzanii. Pojawia się jako wypełnienie szczelin w łupkach i piaskowcach[2][3].

Zastosowanie

Uwagi

  1. Złoża o charakterze historycznym, eksploatowane już cztery tysiące lat przed naszą erą[2].

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k Rupert Hochleitner, Minerały. Kamienie szlachetne, skały, Warszawa: Multico, 2022, s. 290, ISBN 978-83-7763-613-8.
  2. a b c d e f g h i Walter Schumann, Kamienie szlachetne i ozdobne, Warszawa: Alma-Press, 2016, s. 186, ISBN 978-83-7020-645-1.
  3. a b Walter Schumann, Minerały świata, Warszawa: Alma-Press, s. 96, ISBN 978-83-7020-813-4.
  4. Turquoise, [w:] Mindat.org, Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2023-02-13] (ang.).
  5. a b Monica Price, Kevin Walsh, Kieszonkowy atlas skał i minerałów, Warszawa: Solis, 2010, s. 113, ISBN 978-83-87112-84-4.
  6. turquoise, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-02-13] (ang.).

Witaj

Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.

Źródło

Zawartość tej strony pochodzi stąd.

Odsyłacze

Generator Margonem

Podziel się