 Wołga | |||||||||||||||||||
| Kontynent | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Państwo | |||||||||||||||||||
| Rzeka | |||||||||||||||||||
| Długość | 3531 km | ||||||||||||||||||
| Powierzchnia zlewni |
1 380 000 km² | ||||||||||||||||||
| Średni przepływ |
8060 m³/s u ujścia | ||||||||||||||||||
| Źródło | |||||||||||||||||||
| Miejsce | wzgórza Wałdaj | ||||||||||||||||||
| Współrzędne | |||||||||||||||||||
| Ujście | |||||||||||||||||||
| Recypient | Morze Kaspijskie | ||||||||||||||||||
| Współrzędne | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Położenie na mapie europejskiej części Rosji  | |||||||||||||||||||
Wołga (ros. Волга, mar. Jul, tat. Idel, łac. Rha) – rzeka w Rosji przeduralskiej. Długość – 3531 km, powierzchnia zlewni – 1380 tys. km², średni roczny przepływ u ujścia 8060 m³/s (254,35 km³ rocznie). Największa i najdłuższa rzeka Europy i Rosji przeduralskiej, największa i najdłuższa na świecie rzeka uchodząca do jeziora. Płynie wyłącznie przez Rosję, tylko skrajne wschodnie ramię delty – Kigacz wyznacza granicę z Kazachstanem[1]. W wyniku prowadzonej w czasach radzieckich budowy licznych zbiorników retencyjnych i regulacji koryta bieg Wołgi został skrócony o ponad 160 km[1].
Geografia rosyjska dzieli Wołgę na trzy odcinki: górny – do ujścia Oki, średni – do ujścia Kamy i dolny[2][3][4].
Źródła Wołgi znajdują się na wysokości 229 m n.p.m. koło wsi Wołgowierchowje na wzgórzach Wałdaj, skąd rzeka płynie na wschód. Jeszcze w obrębie Wałdaju Wołga przecina szereg małych jezior, z których największe to Stierż, Wsieług, Pieno i Wołgo. Poniżej tego ostatniego przepływ wód Wołgi reguluje pierwsza zapora, zbudowana już w 1843 r.[5] Wśród morenowych wzgórz Wałdaju Wołga płynie głęboko wciętą doliną.
Z Wałdaju Wołga wypływa na Nizinę Środkoworosyjską, gdzie przecina miasta Jarosław, Niżny Nowogród i Kazań. Wąską i głęboko wciętą doliną Wołga płynie na wschód przez wyżyny Uglicko-Daniłowską i Galicko-Czuchłomską, a dalej przez niziny Unżeńską i Bałachnińską. W okolicy Kazania skręca na południe i poniżej Kazania przyjmuje swój największy dopływ – Kamę (1805 km)[4].
Na odcinku od Niżnego Nowogrodu do Wołgogradu dolina Wołgi dzieli wielkie jednostki geograficzne – Wyżynę Nadwołżańską na zachodzie od Wyżyny Bugulmijsko-Belebejskiej i Niziny Nadkaspijskiej na wschodzie. Wyżyna Nadwołżańska jest znacznie wyżej wyniesiona, wskutek czego dolina środkowej Wołgi charakteryzuje się znaczną asymetrią brzegów: prawy (zachodni) brzeg jest wysoki, lewy – niski. Na wysokości Samary rzeka tworzy charakterystyczne duże zakole wokół odosobnionego wzniesienia Gór Żygulewskich[3].
Poniżej Wołgogradu Wołga skręca na południowy wschód i wypływa na Nizinę Nadkaspijską. 21 km powyżej Wołgogradu oddziela się od Wołgi jej odnoga – rzeka Achtuba, która płynie równolegle przez około 520 km, łącząc się z głównym nurtem licznymi odnogami i kanałami, w końcu uchodzi do jednego z ramion delty wołżańskiej. Szerokość wspólnych rozlewisk Wołgi i Achtuby sięga 40 km[3].
Wołga uchodzi do Morza Kaspijskiego w postaci największej w Europie delty o powierzchni około 13 tys. km² i o ponad 80 ramionach. Pomimo szeregu zapór wodnych na toku Wołgi ogromne i tak ilości osadów niesionych przez rzekę sprawiają, że delta zwiększa systematycznie swoją powierzchnię: ok. 1960 r. szacowano, że co roku wydłuża się ona o ok. 180 m. Delta jest obszarem o niezwykle bogatej florze i faunie (m.in. występuje tu ok. 70 gatunków ryb[5] i 500 gatunków roślin[4]).
Zlewnia Wołgi zajmuje około 1/3 powierzchni europejskiej części Rosji i obejmuje tereny należące do stref: leśnej (od źródła do wysokości Kazania), leśno-stepowej (od Kazania do Saratowa), stepowej (od Saratowa do Wołgogradu) i półpustynnej (od Wołgogradu do ujścia). System rzeczny Wołgi liczy ponad 151 tys. cieków o łącznej długości 574 tys. km. Wołga przyjmuje około 200 dopływów I stopnia. Lewe dopływy są liczniejsze i większe. Poniżej Kamyszyna nie ma już większych dopływów[3].
Największe dopływy Wołgi:
Okres trwania pokrywy lodowej wynosi 170–180 dni w górnym biegu do 120 dni w dolnym[3].
Wołga jest czasem nazywana „rzeką pięciu mórz” ze względu na to, że posiada połączenia kanałowe z czterema morzami: Bałtykiem, Białym, Czarnym, Azowskim, ponadto wpada rozległą deltą do Morza Kaspijskiego[6].
Już od wczesnego średniowiecza był to ważny szlak komunikacyjny i handlowy między północą a południowym wschodem. Przekazy arabskie podają listy towarów, jakie szlakiem wołżańskim eksportowane były na Wschód. Były to futra i skóry, miecze i strzały, kora białej topoli i brzozy, zęby rybie, ambra, miód, wosk, świece, sokoły, barany, krowy itd., jak podaje al-Gharnati w poł. XII w. Z miasta Bulgar wznoszącego się na wzgórzu, obok którego przepływała rzeka Mielenka wpadająca do Wołgi, królowie as-Saqaliba, pod tą nazwą występują w źródłach arabskich Bułgarzy kamscy, pobierali dziesięcinę składaną przez Słowian[3].
Wiódł tędy główny szlak niewolniczy Nahr-as-Saqaliba (rzeki Słowian) prowadzący nad Bahr al-Hazar Morze Kaspijskie opisany przez Abd al-Hamid al-Katiba[7][8].
Wołga stanowi najważniejszą śródlądową arterię wodną Rosji, żeglowna jest na długości ponad 3400 km, od Rżewa do ujścia[2][3]. W systemie rzecznym Wołgi 41 tys. km rzek jest spławnych, a ponad 17 tys. km – żeglownych.
W górnym biegu Wołga ma połączenie z Morzem Bałtyckim poprzez Kanał Wołżańsko-Bałtycki i z Morzem Białym poprzez Kanał Białomorsko-Bałtycki. W dolnym biegu ma połączenie z morzami Azowskim i Czarnym poprzez Kanał Wołga-Don. Bezpośrednie połączenie kanałowe z Wołgą posiada także Moskwa – Kanał imienia Moskwy. Przewozy obejmują głównie: drewno, ropę naftową, materiały budowlane, zboże i sól[3].
Energetyczne zasoby Wołgi zostały w dużym stopniu wykorzystane przez tzw. Wołżansko-Kamską Kaskadę Hydroenergetyczną – łańcuch zapór i elektrowni wodnych na całej długości rzeki. Dla celów energetycznych oraz żeglugowych wybudowano na Wołdze szereg ogromnych sztucznych zbiorników: Iwankowski („Moskiewskie Morze”, 327 km² powierzchni), Uglicki (249 km²), Rybiński (4580 km²), Gorkowski (1570 km²), Kujbyszewski (6450 km²), Saratowski i Wołgogradzki (3165 km²)[3]. Dzięki temu zmniejszyły się wahania poziomu wody w rzece, dawniej przewyższające 10 m, a u ujścia Kamy nawet 17 m.
Największe miasta nad Wołgą to Twer, Czerepowiec, Rybińsk, Jarosław, Kostroma, Niżny Nowogród, Czeboksary, Kazań, Uljanowsk, Togliatti, Samara, Saratów, Wołgograd, Astrachań[2][3][4].
| Prawe | |
|---|---|
| Lewe |
|
| Delta | |
| Sztuczne zbiorniki wodne |
|
| Kanały |
Uczę się języka hebrajskiego. Tutaj go sobie utrwalam.
Zawartość tej strony pochodzi stąd.
