Zębina, dentyna (łac.dentinum) – tkanka leżąca pod szkliwem w obrębie korony zęba i pod cementem w obrębie szyjki i korzenia zęba. Zbudowana jest w ok. 70% z części nieorganicznej w postaci kryształów dwuhydroksyapatytu, w ok. 20% z materii organicznej w postaci kolagen (typu I), mukopolisacharydy, glikozaminoglikany, proteoglikany i fosfoproteiny oraz małe ilości cytrynianu, siarczanu chondroityny, nierozpuszczalnych białek i lipidów; pozostałe 10% stanowi woda[1]. Zębina jest wytworem odontoblastów, które należą do miazgi zęba i tworzą na jej obwodzie zbitą jednokomórkową warstwę.
Rodzaje zębiny
Uwaga: Podział zębiny wykazuje znaczne różnice ze względu na fizjologię i strukturę zębiny. Niektóre z poniżej wymienionych należą zarówno do grupy drugorzędowej jak i trzeciorzędowej (zębina reakcyjna)
zębina pierwszorzędowa (pierwotna) – powstaje podczas tworzenia zęba. Występuje w dojrzałym zębie oraz jest słabo zmineralizowana
zębina drugorzędowa (wtórna) - zębina odkładana po całkowitym ukształtowaniu zęba.
drugorzędowa fizjologiczna - Powstająca bez bodźca patologicznego, w wyniku naturalnej funkcji odontoblastów. Jest ona oddzielona od zębiny pierwotnej liną demarkacyjną (ciemnozabarwioną liną ). Odkłada się nierównomiernie na wszystkich ścianach jamy zęba. W odróżnieniu od zębiny pierwotnej odznacza się mniejszą liczbą kanalików odontoblastów, których przebieg jest kręty. Odpowiada m.in. za zmniejszenie rozmiaru jamy zęba wraz z wiekiem.
zębina trzeciorzędowa reakcyjna (wtórna patologiczna) – powstaje jako reakcja obronna na patologiczne bodźce zewnętrzne (bakterie, czynniki mechaniczne i chemiczne) - jest mniej regularna niż wtórna fizjologiczna. Może powstawać w wyniku zaplanowanego leczenia stomatologicznego w zabiegu pokrycia pośredniego.
zębina trzeciorzędowa reparacyjna (sklerotyczna, mostek zębinowy) - w przeciwieństwie do wyżej wymienionych jest wytwarzana przez zróżnicowane komórki odontoblastopodobne. Występuje w przypadku odsłonięcia miazgi zęba (podczas urazu, odsłonięcia przypadkowego klinicznego - łac.denundatio pulpae accidentalis, zranienia miazgi) i w wyniku działania preparatów leczniczych o właściwościach alkalicznych (MTA, Biodentine). Proces jej tworzenie jest poprzedzony tymczasową martwicą miazgi, której liza i przebudowa jest punktem wyjściowym dla wytworzenia "mostku zębinowego". Jest ona zmineralizowanąamorficzną tkanką mającą za cel ochronę miazgi. Jest ona sperforowana przez wtręty komórkowe i tunele, przez co nie zapewnia szczelności jamie zęba. [2]
Funkcje zębiny
ochrania miazgę zęba przed wpływem szkodliwych czynników
jest bardzo wrażliwa na bodźce; na zmianę temperatury reaguje bólem
z czasem reakcja na bodźce zmniejsza się, bo kanaliki ulegają zobliterowaniu (zamknięciu)
↑Julius Parreidt, Louis Ottofy, Greene Vardiman Black: A compendium of dentistry for the use of students and practitioners. Uniwersytet Michigan: W.T. Keener, 1889, s. 69-70. ISBN 11-201-1310-5.
↑Prof. dr hab. n. med. ZbigniewP.Z.JańczukProf. dr hab. n. med. ZbigniewP.Z., Prof. dr hab. n. med. UrszulaP.U.KaczmarekProf. dr hab. n. med. UrszulaP.U., Prof. dr hab. n. med. MariuszP.M.LipskiProf. dr hab. n. med. MariuszP.M., Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys Kliniczny, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014, ISBN 978-83-200-4842-1 [dostęp 2023-05-17](pol.).brak strony (książka)
↑ abcdefLeszek Ilewicz: Materiały do wypełnień we współczesnej dentystyce odtwórczej. Bielsko-Biała: α-medica press, 2003, s. 102-104. ISBN 83-88778-38-2.
Bibliografia
Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.brak strony w książce
Kazimierz Krysiak, Krzysztof Świeżyński: Anatomia zwierząt. T. 2. Warszawa: PWN, 2008. ISBN 978-83-01-13544-7.brak strony w książce
Jańczuk P.Z., Kaczmarek P.U., Lipski P.M., Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys Kliniczny, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014, ISBN 978-83-200-4842-1 (pol.).